A Néboa (In Memoriam)

Chega nas primaveiras. Eu vin isa neboa de Monforte e Lugo e Ourense. As neboas luguesas, monfortinas e orensinas case que veñen sempre no inverno. Chegan o raxa-lo día. As noites quedan coma o cristal. As estrelas tremban no ceio. O frío podese cortar cun coitelo. A xeada brila nos camiños. Nas herbas e nas poceiras, pousa vidros. A curuxa gorgorexa nos soutos e a raposa ladra nos carreiros... Escoitanse ruxir os regatos. Can as follas cunhos estalidos secos.

O lumbrigar o día vense erguer unhos guedellos fleves de néboa do río que pouco a pouco van enchendo o val. O sair o sol xa todo esta tapado. E coma se a un lle puxeran sobor do lombo, o-redor do corpo unha saba mollada. Tase queda. É unha neboa detida que semella que nace do ar ou que todo o ar se voltou neboa, ou que co frio o ar xeouse. Apregase o corpo, tólleo e metese nil ate que cho volta frio coma un caramelo do goteiral.

A neboa do meo pobo é doutra caste. Chega en bruadas, ven de camiño, con presa. Entra por Veigarrubia, pola Pena da Roca e polo Pico e vai baixando ate que cobre todo. As nebras sempre veñen da man do nordés. Esta chega polos outos. É moura.

Iles están argallando facendo muiños no rego, ou casetas de pedra con cangaxe de xesta e teito de lousa ou de tarrós ou andan botando loitas ou riscando entre os penedos sobor das zocas. Chega a neboa coma sempre, por onda sempre e din iles: Vaise baixar a neboa. Miran pro gado e din: - Está ben. E siguen na sua, nos seus xogos, confiados, desmoladiños. Cando se decatan xa non se ven, nin gado, nin monte, nin pobo, nin a carreteira. Todo esta pechado. A dous metros non se olla mais que neboa. Escoitanse pasa-los coches pola carreteira. Namais. Entón paran os xogos e cada un vai a cata das suas vacas ou das suas ovellas.

E atópanas de sotaque ou non. Van cara onde as viran antes de pecharse e estan alí ou non están.

Chaman us polos outros. Contestanse, e se cadra, non porque xa non se on. Cada quen vai para seu lado. Camiñan por entre os toxos. Van o tino. As herbas longas e duras, cunha espiguiña, estan molladas, cunha bagoa de orballo pendurada. O pegureiro escoita a ver se sinte as vacas sega-los bocados daquila herba recia. Parecelle que si, que a sinte e camiña naquila direucion. Nada. Era o ar que acariñaba as herbas. Volve a escoitar pro o latexar do corazón non lle deixa ouvir ben. Parecelle que alí hai unhos bultos e ponse a andar cara alí. Os bultos alonxanse ate que descobre que nos había mais que na sua maxinación. As veces hainos pro son bestas bravas, da grea ou as vacas dun compañeiro, e berralle que as ten alí.

E sigue buscando nas suas. Fíxase se hai pasadas e para que lado van e sigueas. Se cadra son de onte ou da mañá. A nebra caseque sempre se baixa a tarde. Reza para que lle parezan as vacas. Trabucase e volta a escomencipar. ¿Que hora será? Coa neboa, non se sabe se é cedo, ou se está anoitecendo ou se xa logo é noite pecha. Se cadra atopa as vacas ou as ovellas ou parte dílas. Se non atopa as vacas ou as ovellas e facel que na casa lle unten a badana. Se non atopa as vacas todas anque soio lle falte unha pode probalas tamén. Se lle faltan metá das ovellas ou unha boa parte mallano a paos. Ora que se lle faltan mais que catro ou cinco, pode pasar cunha labazada ou se cadra cun bó responso io encargo de que as vaia catar anque seña de noite e non ouse.

As ovellas teñen moito a costume de partirse en bandos e é facele perder un dises bandos coa nebra pecha.

A noite as vacas transe polo Chao ou por Ferreira. Pros dous lados hai carreiros dende o cimbro do monte. O Chao e mais seco. Ferreira ten un bo rego dauga para beber as vacas. As mais das veces viñamos por Ferreira, agás que tiveramolo gado na Lagoa. Entón quedabanos mais a mao o Chao.

Lembrome que as vacas despois de beber quedabanse remoendo tranquias coa panza chea e habia que afalarlles que senon eran capaces de dormir naquila chaira. O rego como era chao pasaba caladiño, escuro. Ouviase o pio dos sapos con son de ocarina, cristaiño, doce e tristeiro, cheo de saudade, coma unha nota soia que se lle escapara a un múseco que non soubera outra. Cavilo que non hai soedade coma a daquiles intres. Non hai mundo. O pegureiro esta soio. Aquil orredor e finxido: as vacas que adiviña por sombras escuras, a nebra que o arredoa pro que nunca pode agarrar. Non hai camiños, nin carreiros, nin arbres, nin outos, nin vales.

Andas e andas sin saber por onde. Atopaste perdido. Perguntaste onde estarás non tes resposta. Vas o tino. Aquil mundo nunca o viche ate que de cote caiche. Decataste daquila pedra ou daqueloutra xesta que atopas diante de ti, ou dun valado ou dun carreiro e amilagraste de estar onde estas. Enton lédaste porque te atopache.

Se eu fora Deus faria o inferno así ias animas penarian nil. Andarian sempre asi, soias, perdidiñas, molladas nas herbiñas, sen sentir mais que o ar manseliño rumbando nas herbas e o piar tristeiro e doce dos sapos nos regos e tarias asi ate que deran cun carreiro ou cunha pedriña ou cun valado que lles sinalara o camiño do ceio.

Io ceio fario no cimbro, cheo de sol, onde escoitaran o cantar grorioso das calandras subindo polo ar hastra perdelas tan outas tan outas que xa non se viran. Habío facer así.

José Chao Falcón